Ταξίδι για την Κατερίνη (Κριτική της Αγάπης Στεφανίδου, Δρ. Κλασικής Φιλολογίας The Ohio State University)

Ταξίδι για την Κατερίνη
Ο καταξιωμένος ζωγράφος της πόλης μας Αθανάσιος Σταθακόπουλος κοσμεί αυτήν την εβδομάδα την Αστική Σχολή Κατερίνης με την νέα του έκθεση με τίτλο «Ταξίδι για την Κατερίνη». Το θέμα έχει αφόρμηση το γνωστό τραγούδι του Μάνου Ελευθερίου σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη «Ταξίδι για την Κατερίνη». Η αφήγηση του τραγουδιού είναι αποτυπωμένη με σκηνικό ρεαλισμό στους δύο εναρκτήριους πίνακες της έκθεσης.
Το τρένο, όμως, σύντομα μετατρέπεται σε μοτίβο συμβολοποιώντας την καλλιτεχνική σκέψη που επισκέπτεται τον τόπο της Πιερίας με έναν βιωμένο υπερβατικό τρόπο. Το τρένο ταξιδεύει με φόντο τον Όλυμπο, το κάστρο του Πλαταμώνα, το φαράγγι του Ενιπέα, το αρχαίο θέατρο του Δίου. Οι πίνακες με μοτίβο το τρένο αποπνέουν την ρομαντική μελαγχολία του ομώνυμου τραγουδιού: τα χρώματα υποβλητικά και απόκοσμα, ο ήλιος στη δύση του και το τρένο απογειώνεται από τον ρεαλισμό της ράγας για να ταξιδέψει σε ολόκληρη τη γη της Πιερίας.

Το σύμβολο υποκαθίσταται από το νοητό βλέμμα του καλλιτέχνη. Η υπόλοιπη Πιερία δοσμένη μέσα από λεπτομέρειες, αλλά πάντα ολόκληρη, το μέρος υποβάλλει το όλον, το τώρα της ζωγραφικής σύλληψης επιβάλλει μια νοσταλγική διαχρονία. Άκουσα τον ζωγράφο να λέει κατά την διάρκεια των εγκαινίων ότι αυτό που οι πολλοί δεν το προσέχουν για τον καλλιτέχνη είναι θέμα. Αυτήν την διαπίστωση υπογραμμίζει με εξαιρετική βιωματικότητα ο Αθανάσιος Σταθακόπουλος με τα έργα του: Η Πύδνα, η Μεθώνη, ο χαρακτηριστικός βράχος του Μακρυγιάλου, το Λιτόχωρο στεκούμενο προσοχή πλάι στο φαράγγι του Ενιπέα, το εκκλησάκι στις Αλυκές. Τα έργα προκαλούν την συναισθηματική συμμετοχή του κατοίκου της Πιέριας γης και επιβάλλουν την γαλήνη της προσωπικής μας Ιθάκης. Ο ζωγράφος δομεί και επιβεβαιώνει την τοπική ταυτότητα του Κατερινιώτη και του Πιεριώτη μέσα από το ζωγραφικό βίωμα.
Η συναισθηματική σύνδεση του καλλιτέχνη με τον τόπο του γίνεται δίαυλος επικοινωνίας του θεατή με το παρελθόν του ελληνικού τοπίου και του παραδοσιακού οικείου. Το δέντρο της ελιάς σε κοντινή προοπτική σε πολλούς πίνακες οικειοποιεί το μεγαλείο του Ολύμπιου φόντου ή του ιστορικού κάστρου του Πλαταμώνα. Η θάλασσα δεν λείπει και από αυτήν την συλλογή του Αθανάσιου Σταθακόπουλου, ο οποίος επιστρέφει πάντα στην γαλήνια όψη της, στην ηρεμία και την σιωπή της τα απογεύματα του καλοκαιριού και στους ευτυχισμένους επισκέπτες της. Παράμερα στην πλαϊνή αίθουσα στέκονται αρχοντικά και παραδοσιακά σπίτια που εμπνέουν την ιστορία τους. Και πάλι το όλον του ελληνικού νοικοκυριού διασπάται στις λεπτομέρειές του: ένα ποτιστήρι που θα ανήκε σε κάποιο παραδοσιακό νοικοκυριό και μια νοικοκυρά που σιδερώνει με σίδερο με κάρβουνα. Έτσι απλά η καθημερινότητα του ελληνικού οίκου ταξιδεύει τον επισκέπτη της έκθεσης στα περασμένα βιώματά του.

Στο σημείο, όμως, που ο Αθανάσιος Σταθακόπουλος αποκαλύπτει έναν βαθύτερο μυστικισμό είναι οι προσωπογραφίες. Η γυναικεία μορφή δεσπόζει, κυρίως στην νεανική της εκδοχή, την ομορφιά της νιότης, που πάντα όμως είναι σκεπτική και σοβαρή, με γυαλιά, καπέλο, προστατευμένη και αποστασιοποιημένη εμπνέει έναν δυναμισμό. Ο ρεαλισμός των προσωπογραφιών φέρει ιμπρεσσιονιστικά στοιχεία στα χρώματα και στις πολλαπλές πινελιές. Αυτά που αποτυπώνονται πιο φωτογραφικά είναι τα παιδικά πρόσωπα, τα παιδιά δεν κρύβουν τίποτε. Πολύ εντυπωσιακά είναι δυο έργα τα οποία απεικονίζουν παιδιά να παίζουν μουσικά όργανα ως καλλιτέχνες δρόμου. Από τα λίγα έργα που ο ζωγράφος τιτλοφόρησε: εαρινή συμφωνία. Το έαρ, η άνοιξη ως μοτίβο της παιδικής αθωότητας αντανακλάται και στους δυο μεγάλους πίνακες που υποδέχονται τον επισκέπτη όταν εισέρχεται στο χώρο της έκθεσης. Παιδιά που μαζεύουν λουλούδια ή παίζουν ανέμελα στους πρόποδες του Ολύμπου, αντιπαραβάλοντας την κινητικότητα των παιδιών με την ακινησία του επιβλητικου Ολύμπου.

Τέλος, ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει η προσωπογραφία του δασκάλου του ζωγράφου, του Αναστασίου Γκόγκου, σε έναν ξεχωριστό τρίποδα. Ο Αθανάσιος Σταθακόπουλος επέλεξε να τοποθετήσει την μορφή του δασκάλου του στην αίθουσα με την αφήγηση των τρένων και όχι στην αίθουσα με τα πορτρέτα: με τον τρόπο αυτό τον καθιστά μέρος της ιστορίας της Πιερίας και του αποδίδει τον πρέποντα φόρο τιμής του μαθητή προς το δάσκαλο, ως ένα είδος απαγκίστρωσης από την περίοδο της μαθητείας και επικύρωσης μιας περιόδου ζωγραφικής ωριμότητας.

Αυτή την καλλιτεχνική ωριμότητα και ηρεμία, την αυτογνωσία και την καλλιτεχνική αυτοσυνειδησία διακρίνουμε στην παρούσα έκθεση του Αθανασίου Σταθακόπουλου. Φέρει τα στοιχεία της συνολικής καλλιτεχνικής του πορείας κατασταλαγμένα και ελεύθερα από το χρόνο. Ο τόπος που επιλέγει να ζήσει και να ζωγραφίσει ένας καλλιτέχνης αντανακλά την οπτική και την κοσμοθεωρία του. Είναι τιμή για τον τόπο της Πιερίας και της Κατερίνης να τον επισκέπτεται η καλλιτεχνική εγρήγορση του καλλιτεχνικού βλέμματος του Αθανασίου Σταθακόπουλου. 

Αγάπη Στεφανίδου
Δρ. Κλασικής Φιλολογίας
The Ohio State University