ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ! Οι "Αχαρνής"... από τα Μέγαρα στην Κατερίνη! (πρώτη αναλυτική κριτική παράστασης πανελλαδικά)

Τoυ δημοσιογράφου Νίκου Κολίτση

Ο Αύγουστος ήταν προ των πυλών και το Fairytales… σε συνεννόηση με το επερχόμενο Αυγουστιάτικο φεγγάρι, φρόντισε επιμελώς για τον ερχομό του, με μία από τις κορυφαίες και πιο επίκαιρες πολιτικές κωμωδίες του Αριστοφάνη, με αντιπολεμικά χαρακτηριστικά και έντονα λυρικά στοιχεία, με τίτλο «Αχαρνής», στο πλαίσιο του 47ου Φεστιβάλ Ολύμπου, στο ιστορικό Θέατρο του Δίου Πιερίας. 

«Όλα τα γεννάει το χώμα»

«Μπορεί να είμαι αθάνατος, αλλά δεν έχω μία στην τσέπη»

Αθήνα 425 πχ., έκτη χρονιά του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο Δικαιόπολις, ένας αγρότης της Αττικής, απελπισμένος από τις ταλαιπωρίες, αποφασίζει να μιλήσει για την ειρήνη στην Εκκλησία του Δήμου. Στην Πνύκα δε βρίσκει κανέναν από τους συνέδρους, οι οποίοι συνήθως αργούν και όταν εμφανιστούν σπανίως συζητούν για τα φλέγοντα ζητήματα. Ο Δικαιόπολις αδίκως προσπαθεί να τους πείσει για την αναγκαιότητα της ειρήνης. Οι κήρυκες τον κατεβάζουν κάτω, γιατί ήρθαν οι Πρέσβεις από την Περσία που θα 'φερναν «έξωθεν βοήθεια». Γίνεται μια αλλοπρόσαλη συζήτηση με τα πιο άσχετα θέματα. Ο Δικαιόπολις αποφασίζει να στείλει τον Αμφίθεο στη Σπάρτη, για να συνάψει  ειρήνη. Όταν εκείνος γυρίζει με τη συνθήκη, τον κυνηγούν οι καρβουνιάρηδες Αχαρνιώτες, που δε θέλουν ειρήνη με τους Σπαρτιάτες, γιατί τους κατέστρεψαν τα κτήματα. Ο Δικαιόπολις, με την ειρήνη στα χέρια του, ορίζει τη δική του «επικράτεια» έξω από το σπίτι του, για να εμπορεύεται ελεύθερα ακόμα και με τα Μέγαρα και τη Βοιωτία, που τους είχαν σε εμπάργκο. Οι Αχαρνιώτες του επιτίθενται, ενώ εκείνος προσπαθεί να τους πείσει ότι η συνέχεια του πολέμου δεν τους συμφέρει. Για να τον λυπηθούν, επισκέπτεται τον Ευριπίδη να του δώσει κουρελιασμένα ρούχα από παραστάσεις του, ώστε να μοιάζει με ζητιάνο. Ακολουθούν σπαρταριστά επεισόδια, ενώ το έργο τελειώνει μ' ένα γλέντι και διαγωνισμό για το ποιος θα πιει περισσότερο κρασί. Νικάει ο Δικαιόπολις, έχοντας στην αγκαλιά του δύο πανέμορφες εταίρες, ενώ ο πολεμοκάπηλος Λάμαχος γυρίζει από τις μάχες πληγωμένος και σε άθλια κατάσταση.

  

«Καθίστε εδώ σαν μαλ@@@ς, να σας ταΐζουν κουτόχορτο οι αντιπρόσωποι του έθνους»

«-Την Ειρήνη την έφερες; -Αμέ. Και με τρεις γεύσεις»

Highlights: το κλαρίνο, το ορντεόν, η φλογέρα, το νταούλι και το ντέφι, σε μια ορχηστρική πανδαισία ήχων και χρωμάτων live επί σκηνής, οι «κουφάλες» Αθηναίοι, η προσέλευση των θεατών, όλων των ηλικιών, που ήταν η θεατρικά μεγαλύτερη μέχρι στιγμής -εξαιρουμένων των συναυλιών-, μετά το almost sold out στη «Μαντάμ Σουσού», ο «αγιασμός» του… Πέτρου Φιλιππίδη (Δικαιόπολι), που έφτασε μια ανάσα από τους θεατές!, η μέδουσα στην ασπίδα του στρατηγού Λάμαχου (Παύλου Χαϊκάλη), οι αναφορές στο Διόνυσο και το πνεύμα του, σ’ ένα ξέφρενο διονυσιακό πανηγύρι, το «it’s a long way, δικό σας…» song του Χαϊκάλη, το ηπειρώτικο άσμα «Να ‘ταν τα νιάτα δυο φορές, τα γηρατειά καμία», με συνοδεία κλαρίνου, η συμμετοχή… δύο Υπουργών στην παράσταση (Πολάκη & Κονιόρδου), το Nammos, η Μύκονος και οι γουρουνίτσες, τα σεξουαλικά υπονοούμενα, οι χειρονομίες και ο φαλλός, σήμα κατατεθέν του Αριστοφάνη, ο Θηβαίος, ο Κριθαροψαροφαγάς, η έμπνευση από… φούσκες του Ευρυπίδη, με το κεφάλι κάτωθεν…, τα διαχρονικά μηνύματα του Αριστοφανικού κειμένου, ο χορός των καρβουνιαραίων, το κανόνι, σύμβολο του πολέμου, στο αριστερό τμήμα της σκηνής, οι λεκτικές παρεμβάσεις του Δικαιόπολι στην Εκκλησία του Δήμου, το αμπέλι με τους καρπούς

«Όλοι μαζί τα φάγατε»

«Ο παντοδύναμος λαός θα κυβερνά τη χώρα μας»

Σκηνοθεσία-απόδοση κειμένου: Κώστας Τσιάνος

• Ο δημιουργός του Θεσσαλικού θεάτρου, Κώστας Τσιάνος, σκηνοθετεί την παράσταση, με έμφαση στο διονυσιακό στοιχείο της και αναβαθμισμένο το χορικό τμήμα, σε ρόλο και χρόνο παρουσίας του στη σκηνή, επενδύοντας στην έμμεση ανάδειξη των Αριστοφανικών μηνυμάτων, μέσω των κωμικών σκηνών της

• Ο σκηνοθέτης, παρά το γεγονός ότι επιτυγχάνει την αρμονική σύνδεση των ηθοποιών με τον άριστα δουλεμένο χορό, έχει την ευθύνη για το ετεροβαρές της παρουσίας των πρωταγωνιστών και τη γενικευμένη αίσθηση της νεοελληνικής επικάλυψης του Αριστοφανικού λόγου, στο όνομα της λαϊκής -και σημειολογικά αδιεξοδικής- δικαίωσης του «αμέμπτου ηθικής» λαού και των επιλογών του, στο πρόσωπο του Δικαιόπολι 

«-Είναι το αυθεντικό; Kάτσε να πιάσω… σύριζα»

«Και η κωμωδία σοβαρό θέατρο είναι και ξέρει να λέει το σωστό»

Ηθοποιοί:  Πέτρος Φιλιππίδης, (Δικαιόπολις), Παύλος Χαϊκάλης (Λάμαχος),Κώστας Κόκλας (Μεγαρίτης), Τάκης Παπαματθαίου (Θηβαίος) και Ιωάννης Παπαζήσης (Ευριπίδης)

• Ο… βουκολικός Πέτρος Φιλιππίδης (Δικαιόπολις), με ευρεία χρήση εκφραστικών μέσων και αυτοσχεδιασμών στο οπλοστάσιό του και αναπτυγμένη κινητική δεξιότητα, οδήγησε την παράσταση σ’ ένα one man show, καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος της παράστασης με λεκτικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο επιτυχημένες

• Επικοινωνιακός, στο μέγιστο βαθμό, με το κοινό, δεν απέφυγε την τηλεοπτική μανιέρα, τα κλισέ και τις στερεοτυπικές υπερβολές, με mainstream μνημονιακές ατάκες επιθεωρησιακού στυλ (με αναμεμειγμένα ακόμη και τα «υπερήφανα γηρατειά» του παρελθόντος), σε ορισμένα σημεία, με το άλλοθι του σχολιασμού της σύγχρονης πολιτικής επικαιρότητας («ΔΝΤ» & «θεσμοί»), που αποπροσανατόλιζαν, γενικά και ειδικά, από την ουσία του Αριστοφανικού κειμένου 

• Ο στρατηγός Λάμαχος, στο πρόσωπο του Παύλου Χαϊκάλη, αναδεικνύει το αυτοσαρκαστικό κωμικό ταμπεραμέντο του ηθοποιού, με σαρκαστική δυναμική και κωμικη εμπειρία, σε μια σχεδόν… φιλική συμμετοχή

• Ο Κώστας Κόκλας, με τον αέρα της έντονης τηλεοπτικής του παρουσίας να λειτουργεί υπέρ του, άμα τη εμφανίσει του, στο πολυπληθές θεατρικό κοινό, υποδύεται τη γυναίκα του Δικαιόπολι, Πλαγκόνα και τον πολίτη των Μεγάρων, χωρίς να καταφέρνει -ειδικά στη δεύτερη περίπτωση- να προσεγγίσει την απαιτούμενη ιδιοσυγκρασία του χαρακτήρα

• Ο Τάκης Παπαματθαίου υποδύθηκε την κόρη του Δικαιόπολι, την Μύρτιλα και το Θηβαίο έμπορα, εκμεταλλευόμενος τα κωμικά χαρακτηριστικά του όπλα και την ιδιαιτερότητα της φωνής του

• Ο Ιωάννης Παπαζήσης, ηλικιακά και θεατρικά νεότερος όλων, αποθήκευσε στη θεατρική του φαρέτρα τους ρόλους του Ευρυπίδη, της Ειρήνης και της κουμπάρας, επιδεικνύοντας θεατρική επάρκεια, σταθερότητα και σκηνική προσήλωση, δίπλα σε καταξιωμένους θεατρικά συναδέλφους του

• Ο χορός κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα απόδοσης, οργάνωσης και ενέργειας, φωνητικά και κινησιολογικά και αποδείχθηκε αντάξιος απόγονος… του Διονύσου και των γιορτών προς τιμή του

«Αχ, καημένες μου δραχμούλες, σας ‘φαγαν οι εργατοώρες»

«Σαν να έφαγες πικραγγουριά είσαι»

Χορός (αλφαβητικά):

Βατικιώτης Νίκος, Ζουγανέλης Αλέξανδρος, Καμμένος Παναγιώτης, Κατσώλης Παναγιώτης, Κοράκης Κωνσταντίνος, Κυπαρίσσης Βαγγέλης, Κωστάκης Ηρακλής, Μαγγόνας Αλκιβιάδης, Παυλίδης Παύλος, Πετκίδης Μάριος, Σταμούλης Γρηγόρης, Τσουρουνάκης Γιώργος, Φλέουρας Χάρης & Χιώτης Χάρης

Iδανικό Soundtrack:  https://www.youtube.com/watch?v=hEsoklwpn0M 

 «Το πανεράκι κράτα θυγατέρα

χαρούμενα σαν να `χες καταπιεί φλογέρα.

Όμορφα γελάς, η τύχη σου θ’ ανοίξει.

Ο νιος που θα σε πάρει θα σε ξεσκίσει.

Για να γεννήσεις κόρες σαν γατίτσες.

Πρωί, πρωί ν’ αφήνουνε πορδίτσες

μικρές κι απανωτές σαν και τις δικές σου.

Έλα ντε και είσαι στις ομορφιές σου.

Βάλε τα χρυσαφικά σου

κι έλα μες το κόσμο.

Μόνο μη σου τα ξαφρίσει

αχ, κανας αλήτης…»

Διονύσης Σαββόπουλος - Μελίνα Τανάγρη – «Φαλλική πομπή», Lp Αχαρνής, Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια, 1977

 Moυσική, Κοστούμια, Σκηνικά, Φώτα: 

• το σκηνικό λειτούργησε αποτελεσματικά, κινούμενο στη σφαίρα της λιτότητας, χωρίς να πρωτοτυπεί, με λεπτομερειακές αναφορές Διονυσιακής λατρείας 

• προσεγμένα και καλαίσθητα τα κοστούμια, συνάδουν με την εποχή και το πνεύμα της

• δεν έχασε το μέτρο η λαϊκή και παραδοσιακή, ταυτόχρονα, μουσική προσέγγιση της παράστασης (και του χορού), το δυναμισμό και την αίσθηση ενός λαϊκού ξεφαντώματος, στα καλύτερά του, βγαλμένου από τις πιο cult στιγμές… του φημισμένου Τυρναβίτικου καρναβαλιού

More things to do:

• οι αναπόφευκτοι συσχετισμοί και οι παραλληλισμοί του Δικαιόπολι με το… φάντασμα της συνεχόμενης αδικίας, που κατατρώγει το Νεοέλληνα, εντός και εκτός συνόρων και η υπέρ του δέοντως χρήση επικαιροποιημένου Αριστοφανικού υβρεολογίου -έστω μέσω αυτοσχεδιασμών, με όπλο τη σκηνοθετική ελευθερία- καθίσταται προβληματική, ανεδαφική και σίγουρα απέχει από την ουσία του Αριστοφανικού έργου

• η απόδοση του πρωτότυπου έργου από τον ίδιο το σκηνοθέτη, δε συνιστά από μόνη της μετάφραση και αυτό είναι αναγκαίο να επισημανθεί

Βonus tips:

• Ο 19χρονος Αριστοφάνης παρουσίασε την κωμωδία «Αχαρνής» στα Λήναια το 425 π.Χ., στον έκτο χρόνο του Πελοποννησιακού πολέμου, αποσπώντας το πρώτο βραβείο. Απώτερος σκοπός του ήταν η γελοιοποίηση του πολέμου και των υποστηρικτών του. Την ίδια στιγμή ήθελε να εκφράσει τη λαχτάρα των ανθρώπων για ειρήνη.  

• Είναι το τρίτο κείμενο του Αθηναίου σατιρικού ποιητή και το αρχαιότερο που σώζεται ακέραιο. 

Credits:

. στην υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της παράστασης πανελλαδικά, Μαργαρίτα Σίσιου, για την άμεση ανταπόκριση και την εν γένει επικοινωνία

https://fairytalesforolderkids.blogspot.com/2018/08/blog-post.html#more