Σβορώνος: Το χωριό όπου ο συνταγματάρχης Σβορώνος έγινε σύμβολο της επανάστασης και της ελευθερίας

Γράφει η Αντωνία Βαρμάζη, Ιστορικός
Ένα από τα χωριά της Αικατερίνης, της μετέπειτα Κατερίνης είναι ο Σβορώνος. Ένα χωριό όπου στα μύχια της ψυχής του ανέδειξε την ανδρεία και το σθένος του Συνταγματάρχη Δημήτριου Σβορώνου, για να αποθεώσει το σπουδαιότερο ιδανικό της ελευθερίας. Επομένως το όνομα του χωριού φέρει τιμητικά το όνομα ενός σπουδαίου αγωνιστή, που θυσίασε την ιδία του την ζωή μένοντας πιστός στο <<αμύνεσαι περί πατρής>>.

 Παλαιοτέρα το χωριό έφερε άλλο όνομα. Και το όνομα αυτού  ήταν  <<Κολουκούρι>>. Σύμφωνα με τον Επίσκοπο Παρθένιο Βαρδάκα κατά την συγγραφή της Επισκοπής Κίτρους γίνεται αναφορά στον τόπο εκείνο, όπου κατά την αρχαιότητα περιγράφεται γλαφυρά ως <<συνάθροιση αιγοπροβάτων>>.

Το κούρεμα κοντά στην ουρά το αποκαλούσαν κοντόμαλλο ή κολόκουρον όνομα που αποδόθηκε στο χωριό αυτό. Το Κολοκούρι βρίσκεται ανάμεσα σε δυο ποταμούς τον Αίσονα και τον Πέλεκα.

Απέχει από  την έδρα της Κατερίνης περίπου τρία τέταρτα και κατά κάποιο τρόπο μοιάζει με έναν μεγάλο περίπατο που οδηγεί στη θεια φύση.  Κατά το παρελθόν περιείχε  είκοσι οικίες , μονώροφες, πλινθόκτιστες. Οι κάτοικοι του ήταν Ορθόδοξοι Ελληνόφωνες γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των κάτοικων της ήταν το γεγονός ότι ήταν φιλήσυχοι, εργατικοί, ευσεβείς και φιλοπάτριδες , ευσεβείς και ευπατρίδες. Επιπρόσθετα , ήταν φιλόμουσοι και πιστοί.

Αυτό δικαιολογείται πλήρως αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι είχαν χτίσει δυο ιερούς ναούς, τον Άγιο Αθανάσιο και το ξωκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κοντά στο νεκροταφείο.

Στα σπάργανα του χωριού αυτού ανέθρεψε το ηθικό της 7ης Μεραρχίας ο Συνταγματάρχης Δημήτριος Σβορώνος.

Ο Δημήτριος Σβορώνος γεννήθηκε στα Σβορωνάτα Κεφαλλήνιας . Πήρε μέρος στην απελευθέρωση της Κατερίνης και με το θάρρος του έδωσε το έναυσμα για τη μεγάλη νίκη. Σκοτώθηκε, με ηρωικό τρόπο πάνω στη μάχη. Προς τιμήν του, το χωριό Κολοκούρι της Πιερίας μετονομάστηκε σε Σβορώνο.

Ήταν ένας από τους πλέον μορφωμένους αξιωματικούς της σειράς του. Μετριόφρων, μεγαλόκαρδος και γενναίος κατά τις μαρτυρίες των συμπολεμιστών του.

15 ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ 1912 , μια ιστορική ημερομηνία για την απελευθέρωση της Κατερίνης. Το πρωινό της 15ης Οκτωβρίου η Μεραρχία αναχώρησε για την απελευθέρωση της Κατερίνης και προχωρούσε κανονικά και χωρίς προβλήματα από την πλευρά του εχθρού. Γύρω στις 2 το μεσημέρι κι ενώ μονάδα του 20ου Συντάγματος, πλησίαζε προς το Κολοκούρι (σημ. Σβορώνο) ο ελληνικός στρατός δέχθηκε σφοδρά πυρά από τα βορειοδυτικά του χωριού, εντελώς αιφνιδιαστικά. Τούρκοι στρατιώτες είχαν κρυφτεί στο πυκνό από παλούρια δάσος της περιοχής και έβαλαν κατά του ελληνικού στρατού, με αποτέλεσμα να πανικοβληθούν οι στρατιώτες και μάλιστα ένας λόχος άρχισε να υποχωρεί.

Την κατάσταση έσωσε ο διοικητής του 20ου Συντάγματος, αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Σβορώνος, που έτρεξε μπροστά έφιππος και εμψύχωσε τους στρατιώτες του. Όμως οι Τούρκοι διέκριναν τα γαλόνια και το βαθμό του και έστρεψαν τα πυρά τους εναντίον του. Ο γενναίος Σβορώνος τραυματίστηκε βαριά. Συνέχισε, όμως, έφιππος να επιτίθεται, μέχρις ότου βαλλόμενος διαρκώς, ξεψύχησε. Το γεγονός προκάλεσε απερίγραπτη συγκίνηση και τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών (Κερκυραίων και Ζακυνθινών το πλείστον), οι οποίοι με αλαλαγμούς και γενναιότητα επιτέθηκαν ακάθεκτοι πλέον κατά των Τούρκων.

Η μάχη κράτησε 3,5 ώρες συνολικά. Ο τουρκικός στρατός κατά τις 5,30 το απόγευμα αναγκάσθηκε να υποχωρήσει πέρα από τον ποταμό Πέλεκα προς την Κατερίνη.Στις 3 τα ξημερώματα της 16ης Οκτωβρίου έφτασε διαταγή του Γεν. Στρατηγείου να επιταχυνθεί η προσπέλαση.

Το 20ο Σύνταγμα προχώρησε Β.Α. της Κατερίνης , ενώ το 19ο παρέμεινε πίσω στη διάθεση του Μεράρχου. Το πυροβολικό πήρε κατάλληλη θέση στα υψώματα στο Κολοκούρι για να υποστηρίζει τις κινήσεις του Πεζικού. Η 7η Μεραρχία πορεύτηκε χωρίς επεισόδια- αφού ο τουρκικός στρατός και πολλοί από τους Τούρκους της Κατερίνης είχαν εγκαταλείψει τη νύχτα την πόλη.

Στις 7,30 το πρωί της 16ης Οκτωβρίου 1912, ημέρα Τρίτη, τα ελληνικά στρατεύματα μπαίνουν στην πανηγυρίζουσα Κατερίνη. Οι κάτοικοι από τα μπαλκόνι των σπιτιών και στις άκρες των δρόμων ζητωκραύγαζαν τον στρατό που περνούσε από τις κεντρικές οδούς 7ης Μεραρχίας και Μ. Αλεξάνδρου. O ελληνικός στρατός πορεύτηκε μέχρι τον Κισλά, τουρκικός στρατώνας (πάρκο), όπου τον υποδέχτηκε αντιπροσωπεία κατοίκων της πόλης με επικεφαλής τον Επίσκοπο Παρθένιο Βαρδάκα. Ξεχύθηκαν δάκρυα χαράς και υποδέχτηκαν τους ελευθερωτές με ελληνικές σημαίες, λέγοντας « Χριστός Ανέστη». Ένας λόχος με τη σημαία και τις σάλπιγγες διέτρεξε την πόλη παιανίζοντας εμβατήρια και προκαλώντας ακράτητο ενθουσιασμό στους κατοίκους.
Λαός και στρατός, πήγαν στην εκκλησία της Θείας Ανάληψης, όπου τελέστηκε Δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης από τον Επίσκοπο. Μαζί με τον Δημήτριο Σβορώνο θυσίασαν την ζωή τους για να αποτινάξουν τον εχθρό και άλλοι πολίτες, ανάμεσα τους και ο 17χρονος Κονταξάκης από την Κρήτη.

Προς τιμήν των πεσόντων στήθηκε μνημείο ,όπου κάθε 15 η Οκτώβριου σύσσωμη η πολιτεία και η μαθητιώσα νεολαία αποτίει ύψιστο φόρο τιμής για τους αγωνιστές μας. Ο τάφος του αγωνιστή βρίσκεται στο νεκροταφείο της Αγίας Αικατερίνης.

Σήμερα ο Σβορώνος είναι χωριό της Πιερίας, με 1.931 κατοίκους (απογραφή 2001), που αποτελεί και ομώνυμο Δημοτικό Διαμέρισμα. Το χωριό είναι ανομοιογενές από άποψη κατοίκων, καθώς εκτός από ντόπιους, υπάρχουν Πόντιοι και πρόσφυγες. Πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου. Από τα σημαντικότερα έθιμα στο χωριό είναι το κάψιμο του καρνάβαλου, ενώ την Καθαρά Δευτέρα οι γυναίκες μαζεύονται σε ένα πηγάδι στην πλατεία και καθαρίζουν τα μαγειρικά τους σκεύη με στάχτη. Η απόσταση του οικισμού από την Κατερίνη είναι 3 χιλιόμετρα.

Ο Σβορώνος αποτελεί και Δημοτικό Διαμέρισμα, με συνολικά 2.175 κατοίκους και με τρεις οικισμούς. Εκτός από το χωριό Σβορώνος, στο Διαμέρισμα ανήκουν και:

* η Αγία Βαρβάρα, με 68 κατοίκους.

Στην Αγία Βαρβάρα υπάρχει ένας συνοικισμός Ρωσοπροσφύγων και στρατόπεδο. Ως το 1965 ονομαζόταν Νέοι Ρωσοπρόσφυγες.

* το Προσήλιο , με 176 κατοίκους, με βάση τα στοιχεία της απογραφής του 2001. Ονομάστηκε έτσι επειδή είναι κτισμένο στην άκρη του Σβορώνου, σε μία πλαγιά. Παλιά αυτό το μέρος ονομαζόταν "παράγκες" επειδή οι πρώτοι κάτοικοι που ήρθαν στην περιοχή αυτή, ήταν Πόντιοι πρόσφυγες από τη σημερινή Τουρκία και είχαν κτίσει τα σπίτια τους πρόχειρα, με λαμαρίνες και λάσπη [2] .

Οι κάτοικοι του συνοικισμού ήρθαν εκεί το 1928 και ήταν Πόντιοι από τη Σιούγκοβα (Πλατανάκια Σερρών) . Η ονομασία του οφείλεται στο γεγονός ότι ήταν το τελευταίο σπίτι που υπήρχε και το έβλεπε ο ήλιος.

Για αρκετά χρόνια εντασσόταν στην Κοινότητα Σβορώνου. Μετά το 1998 με το Νόμο Καποδίστρια υπάχθηκε στο Δήμο Κατερίνης.

Από άποψη υποδομής, αξίζει να αναφερθεί η κοντινή Εκκλησιαστική Σχολή, το γηροκομείο και ο ναός της Αγίας Κυριακής. Όλες οι υπηρεσίες (σχολείο, ιατρείο κλπ.) του Σβορώνου εξυπηρετούν και τους λιγοστούς κατοίκους στο Προσήλιο. Έχει επίσης ένα εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο, ένα διθέσιο νηπιαγωγείο, γηροκομείο, ιερατική σχολή και ο κεντρικός ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο.

Ο λαογραφικός πλούτος του χωριού διαφυλάσσεται από τον ομώνυμο πολιτιστικό σύλλογο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΒΟΡΩΝΟΣ που δημιουργήθηκε το 1984. Σκοπός του συλλόγου είναι να διασώσει για τις επόμενες γενιές την πραγματική ιστορία του χωριού, την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα. Γι αυτόν τον λόγο ο σύλλογος διοργανώνει εκδρομές σε πάτρια εδάφη με μακραίωνη ιστορία ,όπως η Κωνσταντινούπολη.

Ακόμα ,δηλώνει παρόν στις εθνικές παρελάσεις και διοργανώνει ετήσιους χορός με μεγάλη απήχηση.Μια πιο μοντέρνα γιορτή θα μπορούσαμε να πούμε είναι και η γιορτή της φράουλας , με το όποιο θέλουν να φέρουν σε επαφή τον άνθρωπο και την φύση. Οι δράσεις του συλλόγου έχουν και ανθρωπιστικό χαρακτήρα, όπως αυτή της αιμοδοσίας.

Τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα είναι το κάψιμο των κέδρων ,όπου ανάβουν μια μεγάλη φωτιά και στήνουν χορό για να διασκεδάσουν τα καρναβάλια. Ένα ιδιαίτερο έθιμο είναι αυτό κατά τον οποίο κάθε καθαρά Δευτέρα οι νοικοκυρές πλένουν τα μαγειρικά σκευή με στάχτη. Χαρακτηριστικά μεταλλικά σκευή της εποχής ήταν τα κιούπια ,που μάζευαν νερό ,η μπραγάτσα ,που μοιάζει με μεγάλη κατσαρόλα. Ο σύλλογος είναι αδελφοποιημένος με τον πολιτιστικό σύλλογο στα Σβορωνάτα Κεφαλλήνιας, γενέτειρα του ανδρείου πολεμιστή.

Η σημερινή ιστορία μας διδάσκει πως η σκλαβιά εξουδετερώνεται με θάρρος, ανδρεία , πίστη. Ένας συνταγματάρχης με περίσσιο θάρρος και τόλμη ύψωσε το ανάστημα του στον τουρκικό ζυγό και την υστάτη στιγμή που λαβώθηκε παρέμενε έφιππος , τόσο που λέγεται ότι οι Τούρκοι τρόμαξαν με το σθένος που προέβαλε . Με αυτόν τον τρόπο έδωσε συνεχεία στον αγώνα και θάρρος στον στρατό αν και ο ίδιος είχε ήδη αποχαιρετήσει το πλήθος με την τελευταία του πνοή. Να θυμάστε πως αξίζει να πεθάνεις για τα ιδανικά σου, την ελευθερία και την πατρίδα. Πάντα κάποιος Σβορώνος θα είναι εκεί για να μας εμψυχώσει να αποτινάξουμε κάθε μορφή δουλειάς και να προτάξουμε τα στήθη για την πατρίδα, την θρησκεία, την οικογένεια.

 ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΕ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.

 «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης ».
Πηγή: Ολύμπιο Βήμα