Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ ΤΟ 1878

Μακεδονικές φυσιογνωμίες

Ευάγγελος Κοροβάγκος

του Σωτηρίου Δ. Μασταγκά

Κάποιες μορφές που πέρασαν μέσα από τη διαδρομή της Ελλάδας, φαίνεται σαν να μη τις χωράει η ιστορία, η λιτή, σοβαρή και λιγομίλητη εκείνη επιστήμη, που ανιχνεύει τις τύχες των λαών και στέκει μονάχα στα μεγάλα γεγονότα. Μια αναφορά, λίγες γραμμές δεν είναι δυνατόν να σκιαγραφήσουνε τη μεγαλοσύνη τους.

Ευάγγελος Κοροβάγκος, Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Μακεδονίας κατά την επανάσταση του 1878! Αναδιφώντας τις ιστορικές πηγές, αναδύεται αργά-αργά στα έκπληκτα μάτια της ψυχής μας ο πατριωτισμός, η μεγαλοπρέπεια και η ανιδιοτέλειά του. Βαρύ το χρέος να αφιερώσουμε κάτι περισσότερο από λίγες αράδες στον Ευάγγελο Κοροβάγκο, στον σεμνό πρωτεργάτη της επανάστασης του 1878, ο οποίος αυτοπροαιρέτως έμεινε αφανής, αποτίνοντας έτσι τον πρέποντα φόρο τιμής στη σεπτή του μνήμη. Αυτό κάνει και η μονογραφία «Ευάγγελος Κοροβάγκος» του Σωτηρίου Δ. Μασταγκά, που αποφάσισε να ξαναζωντανέψει την προσωπικότητά του, της πιο ισχυρής και ηρωικής φυσιογνωμίας της Πιερίας.

Ένας ωραίος άνθρωπος, αφιερωμένος σε άφθαρτα ιδανικά, μια μορφή ολοζώντανη που πλανιέται ακόμη στο Λιτόχωρο, στον Όλυμπο, στα Πιέρια και τη Μακεδονία, που υπέγραψε με το αίμα της καρδιάς του τη διακήρυξη για την εθνική του ταυτότητα. Ένας Ολύμπιος που τον πήρε η περίσταση και τον ξεσήκωσε για να σφραγίσει με την προσωπικότητά του και το μεγαλείο της ψυχής του το έπος του 1878. Έγινε ο εκφραστής του μεγάλου πόθου, του λαϊκού ξεσηκωμού, στο πνεύμα και στις πράξεις του μπήκε η ιδέα και η έννοια του Μεγάλου Αγώνα.

Οι παρακάτω επιλογές μικρών κειμένων μάς δίνουν ανάγλυφη τη φυσιογνωμία του μεγάλου πατριώτου που σήκωσε στους ώμους του την ευθύνη και την τιμή της επανάστασης εκείνης:

«Τοιούτον τινα εγνωρίσαμεν και τον Κύριον Ευάγγελον Κοροβάγκον νέον ευπαίδευτον και ευάγωγον, διακρινόμενον επί τιμιότητι, ηθικότητι και ευθυκρισία και ευσυνειδησία», γράφει ο λόγιος δάσκαλος Ιωάννης Δρακιώτης το 1870 στο έμμετρο σύγγραμμά  του “Κώνωψ Ολύμπου και Μακεδονίας”. «Ο Πρόεδρος Κος Κοροβάγκος είναι είς των εγκριτοτέρων και νουνεχεστέρων κατοίκων του Λιτοχώρου, πολλής απολαύνων αυτόθι και εν Κατερίνη υπολήψεως», αναφέρει ο πρόξενος της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη Κωνσταντίνος Βατικιώτης σε έκθεσή του προς το Υπουργείο Εξωτερικών. Ο λοχαγός Κο¬σμάς Δουμπιώτης, στρατιωτικός αρχηγός της επανάστασης, σε επιστολή του προς τη Μακεδονική Επιτροπή είναι διαχυτικός με τα λόγια «…μεταξύ αυτών εντιμοτάτην εξαίρεσιν αποτελεί ο εκ Λιτοχώρου κ. Ευάγγελος Κοροβάγκος, πρόεδρος της προσωρινής κυβερνήσεως, του οποίου ο ζήλος και τα πατριωτικά αισθήματα είναι ανώτερα παντός επαίνου». Ο αντάρτης επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος Λούσης στα απομνημονεύματά του είναι εκδηλωτικός, γράφοντας «Ο νυν φίλος μου και άλλως καλός πατριώτης και εργάτης, ειλικρινής της επαναστάσεως Ευάγγελος Κοροβάγκος, ότε ήλθομεν εν Αθήναις πρόσφυγες…» και «Περί του Ευαγγέλου Κοροβάγκου, όστις απεδείχθη ότι και τότε και ακολούθως ήτο το πρωταγωνιστούν πρόσωπον». «Επίσης ειργάζετο εν Αικατερίνη και Λιτοχώρω ο επί φρονήσει διακρινόμενος Ε. Κοροβάγγος», παρατηρεί στην ιστορική μελέτη του ο δημοσιογράφος και εθελοντής του εκστρατευτικού σώματος Μιλτιάδης Σεϊζάνης. «Η προσωρινή Κυβέρνησις εργάζεται μετά ζήλου, μάλιστα δε ο πρόεδρος αυτής κ. Κοροβάγγος», αναφέρει ο δικηγόρος και μέλος του εκστρατευτικού σώματος Λεωνίδας Πασχάλης σε επι¬στο¬λή του προς τη Μακεδονική Επιτροπή του αγώνα. «…κρίνω κατάλληλον τον κύριον Ευάγγελον Κοροβάγγον, απολαύοντα υπολήψεως εν τω τόπω», προτείνει το 1884 ο πρόξενος της Ελλάδας στην Ελασσόνα Άγγελος Μελετόπουλος σε αναφορά του προς το Υπουργείο Εξωτερικών. «Από πολλού ο θερμός πατριώτης και σημαίνων πρόκριτος του Λιτοχώρου Ευάγγελος Κοροβάγκος διετέλει εις συνεννοήσεις και είχε προπαρασκευάσει και τα πνεύματα και τα πράγματα, ίνα εν τω πρώτω συνθήματι επιτευχθή η εξέγερσις», μνημονεύει σε βιβλίο του ο Τρύφων Ευαγγελίδης, ιστορικός συγγραφέας και φί¬λος του.

Στα νεότερα χρόνια σε πανηγυρικούς λόγους και ομιλίες εκθειάζεται και προβάλλεται η μορφή του και η προσφορά στην επανάσταση του Ολύμπου και της Μακεδονίας το 1878. Ο διαπρεπής επιστήμονας και καθηγητής Ιωάννης Νοτάρης σημειώνει ότι «…σχημα-τίστηκε η Προσωρινή Κυβέρνησις Μακεδονίας με πρόεδρο τον σώφρονα Λιτοχωρίτη πρόκριτο Ευάγγελο Κοροβάγκο». Σε κείμενο σχετικής ομιλίας του Γιάννη Μπουροζίκα, εκπαιδευτικού και επιθεωρητή εκπαίδευσης, βρίσκουμε ότι «Πρόεδρος (της Επαναστατικής Κυβερνήσεως) ο Ευάγγελος Κοροβάγγος, ένας άρχοντας του Λιτοχώρου με ευρωπαϊκή θωριά». Ο συγγραφέας Λάζαρος Αθ. Παπαϊωάννου ομιλεί για «…τον Πρόεδρο Ευάγγελο Κοροβάγκο, άνθρωπο αποφασιστικό και εθνικά δραστήριο». Να τι λέει ο Αθανάσιος Κοκκώνης, δήμαρχος του Λιτο¬χώρου και λόγιος: «Ανήκετε σε μια κωμόπολη η οποία προσέφερε τον Ευάγγελο Κοροβάγκο πρόεδρον της Επαναστατικής Κυβερνήσεως του 1878» και «εις την αντίπερα όχθη του Θερμαϊκού είναι ξαπλωμένη φιλάρεσκα η πατρίδα των Κοροβάγκων, των ηρώων της επαναστάσεως του 1878». Η Ελένη Ρέμπελου – Δεληγιάννη είναι εκφραστική στη γραπτή αφήγηση – μαρτυρία της : «Η προ¬ετοιμασία της επανάστασης ήταν έργο κυρίως του φλογερού πατριώτη κυρ-Βαγγέλη ή κυρ-Βάγγου (Κορο¬βάγγου), όπως τον αποκαλούσαν». 

Ενθουσιώδης και ευπαίδευτος, μια από τις ιδανικότερες μορφές του αγώνα, υπήρξε συνεχιστής των διακεκριμένων αγωνιστών της Μακεδονίας και του Ολύμπου. Η ιστορία τοποθετεί το όνομά του στο πάνθεον των ηρώων του Ελληνικού γένους.